Heroon Square - Πλατεία Ηρώων

Status. Submitted. 2020.

Type. Architectural Competition.

Team. Georgios Makridis. Constantina Voskaridou. Elena Pillakouri. Antonia Georgiou.

with: LA Architects & Associates: George Loizou. Aristi Konstantinou. Kostas Karagiannis. Rafaella Psaroude.

Composition. Considerations.

Function.

Η Αυλή Μπροστά

Η υπαίθρια κοινωνική ζωή των αστικών κατοικιών της ευρύτερης περιοχής του κέντρου της Λεμεσού, για λόγους που δεν αποτελούν αντικείμενο μελέτης της πρότασης αυτής, μεταφερόταν, σχεδόν κατά κανόνα, και σχεδόν ανεξαρτήτως της χρονολογικής περιόδου, στην πίσω αυλή. Ως εκ τούτου, η δημόσια πραγματικότητα περιορίζεται στη διάβαση, αντί στη στάση, αφήνοντας ελάχιστο χρόνο διάδρασης μεταξύ των πολιτών και των επισκεπτών. Η πρόταση επιχειρεί την αποκατάσταση, και την αντιστροφή, της κραταιάς συνθήκης, με στόχο την ανάπτυξη της διαλεκτικότητας στη δημόσια σφαίρα και τη σταθερή ενίσχυση της αστικής συνείδησης.

Σκεπτικό στην Αστική Κλίμακα

Το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) για την ευρύτερη αστική περιοχή της Λεμεσού ενισχύει τον κεντρικό χαρακτήρα που διαδραματίζει η ευρύτερη περιοχή μελέτης για την πολιτιστική, εμπορική, και κοινωνική ζωή της πόλης. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του ΣΒΑΚ Λεμεσού θα προκύψει ισχυρή εμπορικότητα στον, και περί τον, άξονα της οδού Ανεξαρτησίας, ενώ η στήριξη των θεατρικών χώρων της περιοχής εξασφαλίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της πόλης στο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Η σημασία της Πλατείας Ηρώων, η οποία διάγει αναγεννητική πορεία αρχής γενομένης από την επαναλειτουργία του Ριάλτο, και τη σταδιακή επιστροφή ψυχαγωγικών χρήσεων στα κτήρια της περιφέρειάς της, ισχυροποιείται, κατά αυτόν τον τρόπο, περαιτέρω. Αποτελεί ουσιώδη και προγραμματική κίνηση η ανάπλαση και ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης της με τους κατοίκους και επισκέπτες της Λεμεσού.

Το προτεινόμενο δίκτυο πεζοδρόμων και δρόμων ελεγχόμενης πρόσβασης προσκαλεί τον αστικό περιπατητή να ανακαλύψει ανεμπόδιστα την ανάγλυφη νεότερη ιστορία της Λεμεσού μέσα από τον οικοδομικό ιστό της. Ο τελευταίος χαρακτηρίζεται από την πληθώρα των εποχών δόμησης, αλλά και από την ανάμιξη αρχιτεκτονικών και πολιτιστικών στοιχείων. Η σύγχρονη χρήση των πλείστων κτηρίων συγκεντρώνει ποικιλόμορφο ενδιαφέρον σε κάθε αστικό τεμάχιο.

Προτεραιότητα για τον εντοπισμό της Πλατείας Ηρώων δίνεται στον περιπατητή, τον αστικό επισκέπτη που επιλέγει αργό ρυθμό για να διασχίσει την πόλη, είτε ως μονάδα, είτε ως ομάδα, ως αντίδοτο στο γρήγορο ρυθμό ζωής. Η διαδρομή από τα Κτήρια Ενδιαφέροντος και τις γύρω, εμπορικού, ψυχαγωγικού, και πολιτιστικού χαρακτήρα, περιοχές σηματοδοτείται με συμβολικά στοιχεία χαραγμένα στο δάπεδο, τα οποία παραπέμπουν στη διάταξη, την ανοικτή διάθεση, και την υλικότητα της Πλατείας Ηρώων.

Στο σύμβολο # έχουν αποδοθεί κατά καιρούς διάφορες χρήσεις, όπως αυτή του μουσικού τελεστή της δίεσης, αυτή του αριθμητικού συμβόλου, αλλά και αυτή της αναφοράς σε πινακίδα κοινωνικού δικτύου (hashtag). Η λέξη δίεση (ετυμολογούμενη από την πρόθεση διά και το ρήμα ίημι) σημαίνει κατά κάποιο τρόπο τη διάβαση ενός γραμμικού μέσου. Ως εκ τούτου, λαμβάνονται ως γραμμικά στοιχεία οι δρόμοι ελεγχόμενης πρόσβασης, οι ποδηλατόδρομοι, και οι πεζόδρομοι με την ταυτόχρονη σήμανση των ορίων τους (αφετηρία και κατάληξη) με την κατεύθυνση προς την οποία βρίσκεται η Πλατεία Ηρώων.

Η σηματοδότηση βρίσκεται στο εκάστοτε όριο, χαραγμένη στο δάπεδό του, μαζί με πληροφορίες για την κατεύθυνση και τον χρόνο άφιξης στον προορισμό. Είναι ορατή κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και της νύχτας. Το υφιστάμενο υλικό του δαπέδου, είτε πρόκειται για πλάκες πεζοδρομίου, πλακόστρωτο, ή άλλο δάπεδο, αντικαθίσταται στην ωφέλιμη έκταση, μερικώς (κατά επτά έννατα, 7/9) από χυτό βοτσαλωτό δάπεδο το οποίο φέρει γραμμικό φωτισμό, και μερικώς (κατά δύο έννατα, 2/9) από μεταλλικές πλάκες οι οποίες φέρουν πληροφορίες σχετικά με την κατεύθυνση που βρίσκεται η Πλατεία Ηρώων, την απόσταση μέχρι εκεί, και τον εκτιμώμενο χρόνο περιδιάβασης για πεζούς.

Το βέλος που χρησιμοποιείται, διαφοροποιείται από τις σημάνσεις του υπόλοιπου οδικού δικτύου, διατηρώντας ταυτόχρονα ένα αναγνωρίσιμο σχήμα, ώστε να παραμείνει εύκολα αντιληπτό ως τροχιοδεικτική συνθήκη. Με αυτό τον τρόπο, τη χρήση του διακριτικού βέλους μαζί με το γνωστό σύμβολο, επιχειρείται η αποτύπωση της αστικής συνθήκης ως γραφιστικό, γνωστικό και συνειδησιακό στίγμα.

Στην αστική κλίμακα, η πρόταση επιχειρεί αφ’ ενός να παρέχει κοινό συνδετικό στοιχείο σε ετερόκλιτα τοπόσημα με αφορμή την ανάπλαση της θεμελιώδους, πολυσυλλεκτικής “συσκευής” της πλατείας - ήτοι, να συσχετίσει χωρικά - και αφ’ ετέρου να δημιουργήσει σχέσεις οικειότητας μεταξύ του επισκέπτη και του κάτοικου της πόλης με το ίδιο το κέντρο της, παρέχοντας τα απαραίτητα όργανα αναγνώρισης και διάδρασης τα οποία λειτουργούν στην παρουσία τους, αλλά, ίσως περισσότερο ακόμη, στην απουσία τους - δηλαδή, να συσχετίσει νοητά. Μεταχειριζόμενη αυτά τα εργαλεία, η πρόταση φιλοδοξεί να ταλαντώνεται με άνεση μεταξύ αστικής και ανθρώπινης κλίμακας, ώστε να ενισχύσει τη σχέση του ανθρώπου με την πόλη διαμέσου αμοιβαίας κατανόησης και φροντίδας. Η σχέση του πολίτη με την πόλη διαμορφώνει τη σχέση της πόλης με τον πολίτη. Η σύγχρονη πόλη είναι διαδραστική, ζωντανή, αειφόρος, κινητική, βιώσιμη. Η πρόταση για την πλατεία εμπνέεται από αυτά ακριβώς τα στοιχεία.

Διαστρωμάτωση

Ενότητες. Θεωρείται το μνημείο ως σημείο αναφοράς της πρότασης. Προτείνεται ο περιβάλλοντας χώρος του μνημείου ως ανάγλυφο ενιαίας φυγόκεντρης κλίσης. Προκύπτει ενιαίο, πρακτικά οριζόντιο, επίπεδο. Εφαρμόζεται τετραγωνικός κάνναβος 20 μέτρων με κέντρο το κτίσμα. Το επίπεδο οργανώνεται με όριο τις ακμές του καννάβου σε ενότητες.

Ζώνες. Κάθε ενότητα διατηρεί την υφιστάμενη διακριτή συνθήκη συσχετισμού: τα περίπτερα στις γωνίες του καννάβου αναφέρονται εξίσου στο δρόμο και την πλατεία, η Βόρεια διατίθεται στο Ριάλτο ή αντίστοιχους θεσμούς, ενώ οι υπόλοιπες αφιερώνονται στις ιδιωτικές επιχειρήσεις αναψυχής. Προκρίνεται ο ρόλος της πρότασης ως πεδίο στάσης, και ταυτόχρονα ενισχύεται η δυναμική του ελεύθερου προς ερμηνεία χώρου.

Κυκλοφοριακή Υποδομή. Ενθαρρύνεται η εφαρμογή των μελετημένων κυκλοφοριακών ρυθμίσεων. Τοποθετούνται περιοχές για στάση οχημάτων φορτοεκφόρτωσης στα ΒΔ και ΝΑ, ώστε να εξυπηρετούνται από τον Βόρειο και Νότιο άξονα κυκλοφορίας οχημάτων αντίστοιχα, ενώ λαμβάνεται υπόψη ο σχεδιασμός του ποδηλατόδρομου στο Δυτικό όριο της πρότασης. Προτιμείται η αντικατάσταση των στοιχείων που εμποδίζουν τη στάση και στάθμευση των οχημάτων με λειτουργικά στοιχεία, όπως φωτιστικά (σημειακά ή διάχυσης), φύτευση, καθίσματα, κάδους και άλλα αστικά έπιπλα.

Αποστραγγιστική Υποδομή. Τα όμβρια καθοδηγούνται με ήπια κλίση προς γραμμικές υδρορροές ενσωματωμένες στο ορθοκανονικό πλέγμα που οργανώνει το χώρο, αλλά και κατά μήκος των οδικών αξόνων, ώστε να μην προκύπτουν ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ της χρήσης και της λειτουργικής επάρκειας της πρότασης. Η υποδομή είναι ορατή ως αυλάκι πλάτους μερικών χιλιοστών.

Φύτευση. Περιμετρικά του μνημείου, η υφιστάμενη φύτευση ενισχύεται περαιτέρω με νέα, της οποίας η θέση καθορίζεται από τις βασικές γραμμές της κεντρικής ιδέας, αλλά και της πρόθεσης χρήσης. Νέα φύτευση σχεδιάζεται επίσης κατά μήκος και εκατέρωθεν των οδικών αξόνων, ώστε να αποτελεί προέκταση της υφής του προτεινόμενου δημόσιου χωρου, αλλά και καθοδηγητική πορεία προς αυτόν.

Υλικότητα Δαπέδου. Γίνεται χρήση βοτσαλωτού δαπέδου διακριτών διαβαθμίσεων κοκκομετρικής ανάλυσης, σε μονολιθικές επιφάνειες και πλακίδια, αναλόγως περιοχής. Η κοινή υλικότητα μεταξύ οδικών αξόνων, χώρων διέλευσης και χώρων στάσης ενοποιεί την πρόταση σε μία ταυτότητα από τη μία, ενώ από την άλλη αναδεικνύει το μνημείο και τα περίπτερα ως τα κτίσματα που διατηρούνται.

Φωτισμός. Χρησιμοποιούνται χαμηλά σημειακά φωτιστικά κατά μήκος και εκατέρωθεν οδικών αξόνων (ως φωτισμός πορείας, αλλά και εμπόδιο παράκαμψης), διατηρούνται με μικρή μετακίνηση τα υφιστάμενα φωτιστικά (σε μνημείο και περιβάλλοντα χώρο), ενώ ενισχύεται ο φωτισμός με νέα συμπληρωματικά φωτιστικά, ώστε να υπάρχει ικανοποιητικό φως για τις προτεινόμενες χρήσεις, να διακρίνεται ο χώρος παραστάσεων, αλλά και να πλαισιώνονται οι προγραμματικές ενότητες με γραμμικά φωτιστικά.

Πλατεία. Πέραν των χώρων εστίασης, αφιερώνονται στους χρήστες τα περίπτερα (εκτεταμένο ψιλικατζίδικο, πληροφοριών, και φιλοξενίας εποχιακών εκθέσεων), αλλά και ένα συνδυαστικό σύστημα αστικών επίπλων αναμονής, εργασίας, ανάπαυσης, ψυχαγωγίας, φαγητού, συζήτησης και ερμηνείας του αστικού πεπραγμένου. Τα δύο περίπτερα, καθώς και ο χώρος της πλατείας που διαθέτει την υποδομή των αστικών επίπλων αφήνονται ανοικτά προς ερμηνεία από τους χρήστες της πλατείας. Η Πλατεία Ηρώων και η πόλη της Λεμεσού διαθέτουν, αποδεδειγμένα, τον χαρακτήρα και τη διάθεση να ερμηνεύσουν και να οικειοποιηθούν το αστικό τοπίο προς ώφελος της πόλης.

Η αυλή μπροστά

Η Λεμεσός είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα Μεσογειακής πόλης, επομένως επωφελείται από το ηλιακό φως, τους ήπιους χειμώνες και την ισχυρή πολυπολιτισμική παράδοση. Μία τέτοια συνθήκη αποτελεί το έναυσμα για μεταφορά του δημόσιου τρόπου ζωής σε υπαίθριο χώρο, εκεί όπου μπορεί να αναπτυχθεί μέσω κριτικής σκέψης και συνδυαστικής λογικής. Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα αυτής της μεταφοράς είναι η, δίχως άλλο, καλλιέργεια της συλλογικότητας και της αστικής συνείδησης. Η πρόταση στοχεύει στη διευκόλυνση της εκφοράς δημόσιου λόγου, ενώ βασίζει στη συνάθροιση το κοινωνικό και πολιτιστικό μέλλον της πόλης.